Er hægt að ganga úr Evrópusambandinu?

Aðildarsinnar virðast ekki hafa sérlega miklar áhyggjur af því hvort það sé yfirleitt hægt að ganga úr Evrópusambandinu. Flestir telja útgöngu vel mögulega og vísa í úrsagnarákvæði Lissabon sáttmálans og telja málið þar með afgreitt.

 

Úrsagnarákvæðið

Lissabon sáttmálinn er ótímabundinn, en í 50. grein sáttmálans er úrsagnarákvæði. Samkvæmt ákvæðinu getur aðildarríki tilkynnt úrsögn einhliða og tekur úrsögnin þá gildi innan tveggja ára, nema um annað semjist.

Samkvæmt 50. grein skal semja við útgönguríkið um úrlausnarefni í tengslum við útgönguna og gera framtíðarsamning við ríkið. Greinin segir ekkert um réttindi útgönguríkisins en vísar þess í stað til greinar 218 (3) sem fjallar almennum orðum um milliríkjasamninga sambandsins við önnur ríki. Því má segja að það ríki alger óvissa um þau kjör sem útgönguríkinu myndu bjóðast.

Þótt 50. gr. segi fátt, og ekkert sem tryggir hag útgönguríkisins, þá er ákvæði um að vilji útgönguríki síðar ganga aftur inn, þurfi það að sækja um og semja um aðild eins og hvert annað ríki sem óskar eftir aðild.

Andstætt hagsmunum Evrópusambandsins

Það gætu vaknað óþægilegar spurningar um sjálfan tilverurétt Evrópusambandsins, ef ríki sem gengi út myndi upp frá því taka að blómstra sem aldrei fyrr. Það væri því andstætt hagsmunum Evrópusambandsins að dekra við útgönguríki með hagstæðum útgönguskilyrðum eða góðum viðskiptakjörum til frambúðar.

Engir milliríkjasamningar

Ísland hefur gert viðskiptasamninga við fjölda ríkja og er aðili að evrópska efnahagssvæðinu (EES). Við inngöngu í Evrópusambandið falla þessir milliríkjasamningar Íslands úr gildi. Við útgöngu úr Evrópusambandinu myndi Ísland því þurfa að semja á nýjan leik við fjölda ríkja til að komast aftur í sömu stöðu. Það gæti tekið áratugi. Hvað varðar EES samninginn er algerlega óvíst að Ísland gæti fengið aðild að honum aftur.

Afleiðingar aðildar verða ekki aftur teknar

Innganga í ESB mun hafa mjög víðtækar afleiðingar, ekki síst í sjávarútvegi og landbúnaði. Forsendur margra atvinnugreina munu breytast og þær munu laga sig að styrkjakerfi sambandsins og viðskiptaumhverfi. Ekki er hægt að útiloka að með tímanum yrði slakað á núgildandi hömlum á eignarhaldi erlendra aðila í sjávarútvegi eða á auðlindum.

Við útgöngu úr ESB þyrfti atvinnulífið aftur að aðlagast breyttum aðstæðum og leggja á sig kostnaðarsama aðlögun. Einkum er erfitt að sjá fyrir sér hvernig væri hægt að vinda ofan af eignarhaldi erlendra aðila á innlendum auðlindum, ef til þess kæmi.

Upptaka evru lokar útgönguleiðum

Hafi útgönguríki lagt niður eigin gjaldmiðil og tekið upp evru, þarf það við útgönguna að leita samninga við Evrópusambandið um áframhaldandi aðild að myntsamstarfinu. Það er hins vegar erfitt að sjá hvaða hag Evrópusambandið hefði af því að leyfa slíka aukaaðild.

Útgönguríki gæti varla tekið upp sjálfstæða mynt á nýjan leik, nema hagkerfi þess væri það sterkt að markaðir hefðu meiri trú á nýju myntinni en evrunni. Að öðrum kosti væri fyrirsjáanlegt að nýja myntin myndi veikjast gagnvart evru. Allir sem vettlingi gætu valdið myndu þá senda evrur sínar úr landi áður en þeim yrði skipt í nýja mynt. Hætt er við að fjármagnsflótti myndi bresta á strax við úrsögn úr sambandinu.

Niðurstaða

Því verður ekki neitað að úrsögn úr Evrópusambandinu er tæknilega fær en hún er einfaldlega svo erfið að hún getur vart talist raunhæfur valkostur. Hafi aðildarríki innleitt evru eru yfirgnæfandi líkur á að úrsögn myndi leiða til meiriháttar efnahagsáfalls.

Af þessu leiðir að aðildarríki Evrópusambandsins munu láta ýmislegt yfir sig ganga fremur en að freista útgöngu. Nýlega samþykktu smærri aðildarríkin að láta af hendi 60% af atkvæðarétti sínum í ráðherraráðinu og misstu einnig neitunarvald í 68 málaflokkum. Óskiljanlegt er hvernig þau gátu fallist á slíka breytingu þegjandi og hljóðalaust.

Það ætti öllum að vera ljóst að gangi Ísland í Evrópusambandið verður ekki aftur snúið. Hvort sem sambandið þróast til betri eða verri vegar í framtíðinni, þurfa komandi kynslóðir að sætta sig við aðild sem orðinn hlut.

Tíminn til að efast um aðild er því núna, en ekki eftir inngögu, ef til hennar kemur.

Athugasemdir

[Vendetta, 1.12.2010 kl. 02:20]

Ég er sammála þér, Frosti, að það gæti verið óyfirstíganlega erfitt fyrir ríki að ná sér aftur á strik eftir helför í faðmi ESB. En svona eins og ég les Lissabon-sáttmálann, þá álít ég að ekkert ríki geti einhliða sagt sig úr ESB, þótt það gæti einhliða lýst yfir vilja til þess, án þess að fá stuðning annarra ríkja til þess og að beiðnin um úrsögn gangi í gegnum meirihlutaatkvæðagreiðslu. Hins vegar er nær ómögulegt að segja til um, hversu erfitt það yrði fyrir hin mismunandi ríki, því að það hefur aldrei reynt á það. Ég gæti hugsað mér, að það yrði minni andstaða við úrsögn Grikklands en við úrsögn Svíþjóðar, svo tekin séu dæmi.

Ég vil nefna, að alltaf þegar ESB-sinnar tala um úrsögn sem möguleika (eins auðveldlega og að fara út á næstu stoppustöð ef maður tekur vitlausan strætó), þá ímynda ég mér alltaf þingmenn sovétsins í Eistlandi, sem myndu skrifa bréf til Krutsjevs árið 1961, svohljóðandi: "Kæri Nikolai. Meirihlutinn hér í ráðinu höfum ákveðið að segja okkur úr Sovézka ríkjasambandinu og lýsa yfir sjálfstæði. Láttu okkur vita, ef þú hefur einhverjar athugasemdir. Kveðja, Luukkaas Nevudaukin". Þá held ég nú ekki að það kæmu heillaóskir frá Kreml.

Ég er þeirrar skoðunar að ekkert ríki muni geta sagt sig úr ESB fyrr en það liðast í sundur af sjálfu sér eftir 50 ár. Ekkert endist um alla eilífð. Það er hægt að líkja ESB við Sovétríkin, ekki aðeins vegna miðstýringar og skorts á lýðræði, heldur einnig vegna þess að þau samanstóðu af ólíkum þjóðum/þjóðríkjum sem höfðu verið innlimuð í heimsveldið og höfðu í raun litla sem enga sjálfstjórn. ESB-sinnum er mjög illa við þessa samlíkingu og vilja frekar líkja ESB við USA, en það er hæpið, því að þótt einhver ríki hafi verið innlimuð með valdi og mörgum Bandaríkjamönnum sé meinilla við stjórnina í DC, þá er samt talsverð sameiginleg þjóðerniskennd þar eða samstaða, en það er lítil sem engin sameiginleg sambandsþjóðerniskennd meðal íbúa innan ESB. Það var heldur ekki ímillum íbúa mismunandi sovézkra ríkja innbyrðis enda liðaðist SSSR í sundur við fyrsta tækifæri. Það sama mun gerast með ESB.

Svo er líka annað, að í flestum aðildarríkjum ESB er almenningur ekki tekinn með í ráðum varðandi aðild, þannig að þótt 2/3 af einhverri þjóð væri fylgjandi úrsögn, þá væru þannig ákvarðanir (tilkynning til Bruxelles um úrsögn) algerlega í höndum þings og ríkisstjórnar viðkomandi lands. Nákvæmlega eins og á Íslandi, þar sem meirihluti þingmanna vill allt aðra hluti en meirihluti þjóðarinnar.

Jæja, klukkan er orðin rúmlega tvö. Bezt að fá sér einn gráan fyrir svefninn.

[Jón Valur Jensson, 1.12.2010 kl. 02:43]

Góður Vendetta!

Rabba síðar við þig, Frosti. En það er mjög margt fínt í grein þinni.

[Njáll (IP-tala skráð) 1.12.2010 kl. 14:52]

Í þessu ljósi er áhugavert að skoða hvernig Sovétríkin leystust upp. Ríki sambandsins fóru í lögfræðilegt stríð við stjórnina í Moskvu þegar þau fóru að reyna á fullveldi sitt. Í stjórnarskrá Sovétríkjanna var ákvæði sem heimilaði ríkjum að draga sig út úr sambandinu. Það ákvæði átti ríkan þátt í því að sovétríkin leystust upp.

http://en.wikipedia.org/wiki/1977_Soviet_Constitution

http://en.wikipedia.org/wiki/Dissolution_of_the_Soviet_Union

Er umgjörð Lissabon sáttmálans vísvitandi á þann veg að ríki, sem vilja kljúfa sig út og endurheimta fullveldi sitt, standi höllum fæti gagnvart ESB og fari allslaus þaðan út.

...er þetta sovét, taka 2.

[Júlíus Björnsson, 11.12.2010 kl. 12:03]

Markmið EU er að samþætta Meðlima-Ríkin sín þannig að þau geti ekki losnað. Við uppsögn greiðir Meðlima-Ríð upp skuldir sínar.  

Þetta getur ekkert ríki sem er orðið einhæft hvað varðar grunnframleiðslu, til að byggja full og tækni framleiðslu á.

Ég tel að þegar lendur er farnar skila neikvæðum vöxtum þá geti Miðstýring séð sér hag í því að losa við allar kvartanir og veita þeim rétt til að bjarga sér sjálfar.

Rómverska heimsveldið er grunnur Evrópskrar menningar. Eitt ríki sér um salt, annað um tin, hveiti var í Egyptalandi.

Evrópska Sameining byggir á sameiginlegri Menningu Núverandi Meðlima, ekki Tyrkja.

EU sundurgreinir í stjórnarskrá allt í dilka. Þetta auðveldar alla lagalega mismunun síðar.